De nachtboot van Amstedam naar Lemmer. Foto: Ben van de Laan, Appingedam

Het is november 1945. De hongerwinter staat voor de deur. De uit Borgsweer afkomstige Loete van der Laan en zijn vrouw Foktje Musch wonen nu in Den Haag. Er is weinig meer te eten. De mensen zijn afhankelijk van de gaarkeukens en dat is geen vetpot. Dus wordt besloten het 6 jarig zoontje Bennie van der Laan naar Friesland te sturen. Ben van der Laan woont tegenwoordig in Appingedam. Hij vertelt na 80 jaar zijn verhaal op 86-jarige leeftijd.

Foto links: Boekomslag van het boek 'De Lemmerboot, Levenslijn tussen Amstedam en Lemmer' Foto: Ben van der Laan, Appingedam.

Loete is met zijn gezin in 1921 naar de residentie verhuisd. Hij is daar werkzaam bij de Haagse gemeentepolitie en zich in die 24 jaren opgewerkt tot hoofdwachtmeester. Zijn jeugdjaren heeft hij doorgebracht in zijn geboortedorp Borgsweer alwaar hij zijn vrouw heeft leren kennen. Beide werken in die tijd bij de boer op Lalleweer. Loete heeft al gauw in de gaten dat hem dat geen windeieren zal leggen en besluit te solliciteren bij de Haagse politie. Hij slaagt voor zijn toelatingsexamen en vertrekt in 1921 naar Den Haag. Het gezin wordt gezegend met 7 kinderen, 6 meisjes en 1 jongen. De jaren tot 1940 verlopen vrij zorgeloos, maar er staat een hele slechte tijd voor de deur. Hitler kondigt de 2e wereldoorlog aan. Er is een groot gebrek aan brandstof en Loete staat in de nacht op om hout te kappen en stukken asfalt te verzamelen. Het wordt ook steeds moeilijker om aan eten te komen voor het grote gezin.

Loete heeft nog veel familie wonen in het noorden (Borgsweer en Termunten) en hij presteert het om enkele malen op de fiets naar het noorden te gaan en eten op te scharrelen bij zijn familie. Dit is een tocht van zo’n 520 kilometer heen en terug en dat op een gammele fiets op surrogaat banden en op de terugweg ook nog eens afgeladen met voedsel. Hij onderneemt de tocht altijd in zijn politie-uniform omdat er veel geroofd wordt onderweg. Iedereen heeft honger. De tijden worden nog slechter aangezien er een koude hongerwinter heerst. Nog meer zorgen om voedsel en brandstof. Er wordt na familieberaad besloten om het zoontje Bennie (de schrijver van dit epistel) als oorlog evacué naar Friesland te laten gaan. Bij de Haagse politie bestaat in die barre tijd de mogelijkheid om kinderen hiervoor in aanmerking te laten komen. Aldus wordt besloten en Bennie wordt op 6-jarige leeftijd naar Amsterdam gebracht en achter het hoofdstation op de Ruyterkade op de Lemmerboot gezet. Er waren twee Lemmer nachtboten, de Groningen 4 en de Jan Nieveen.

Op de boot naar Lemmer
Bij de opstap van de boot staan veel Duitse militairen te controleren of er ook Joodse kinderen tussen zitten. De aftocht over de Zuiderzee kan beginnen. Het is pikdonker en we mogen niet bovendeks komen. Onderweg wordt de boot nog enkele malen stil gelegd en komt er een Duitse patrouilleboot langszij, en weer wordt er uitvoerig gecontroleerd. Ik weet niet meer hoelang we onderweg zijn geweest maar uiteindelijk legt de boot aan in de binnenhaven van Lemmer. Hier staan mensen van de kerk die ons in een bus stoppen. Tevens wordt verteld waar we zullen worden ondergebracht.

De familie Homma. Foto: Ben van de Laan, Appingedam.

In Sint Nicolaasga

Mijn adres wordt bij een familie Homma in Sint Nicolaasga. Hoelang zal ik daar moeten blijven? Bij wildvreemde mensen? Als ik in de warme huiskamer sta en voorgesteld wordt aan de gastvrije familie blijkt er nog een evacué te zijn. Ook een jongetje van ongeveer 8 jaar. De familie Homma bestaat uit Heit en Mem, een dochter en drie opgeschoten zonen. Oom Lammert blijkt  veekoopman te zijn en heeft zelf ook enkele koeien en een varken en ook een hok vol kippen. Voor de kleine Bennie is het een schot in de roos. Eten in overvloed en een warm bed.

Afb. links: Bij de familie Homma. Foto: Ben van der Laan, Appingedam.

Bennie blijkt vaak ruzie te hebben met de andere jongen, en er wordt besloten dat deze jongen een ander kosthuis zal krijgen. Echter, er komt een telefoontje uit Den Haag met de trieste mededeling dat op 25 maart 1945 Loete van der Laan, de vader van Bennie, is overleden. Hij is op de fiets in Wassenaar als een drietal Spaties een aanval uitvoeren op een Duits object. Loete is precies in deze buurt en is op slag dood. Op 6 jarige leeftijd is Bennie vaderloos geworden. Na de mooie tijd bij de familie Homma komt ook de bevrijding in Sint Nicolaasga. Bennie blijft nog tot mei in Friesland, omdat men het nog niet veilig vindt om met de trein terug te gaan naar Den Haag.

De familie Homma ben ik nog altijd heel dankbaar voor hun goede zorgen. Met moeder Van der Laan die de laatste maanden van de oorlog bij haar familie in Termunten en Borgsweer logeert, keer ik terug naar Den Haag. Aldaar blijkt dat mijn jongste zusje Sjaan op 13-jarige leeftijd aan een ongeneselijke ziekte is overleden.

Het huis in Finkeburen bij Sint Nicolaasga. Foto: Ben van der Laan, Appingedam.